ارزیابی مقاومت تعدادی از ارقام گندم نسبت به شته معمولی گندم، schizaphis graminum (r.) (hemiptera: aphididae) در شرایط گلخانه

شته معمولی گندم، (.schizaphis graminum (r، به عنوان یکی از آفات مهم غلات دانه ریز به ویژه گندم در سال های اخیر شناخته شده است که به طور قابل ملاحظه ای بر عملکرد محصول تأثیر دارد. یکی از موثرترین روش های کنترل این آفت استفاده از ارقام و لاین های مقاوم است. در این پژوهش 57 رقم گندم در مرحله 2-3 برگی برای ارزیابی مقاومت به شته معمولی گندم مورد غربال گری قرار گرفتند. غربال گری بر اساس صفت میانگین تعداد شته روی گیاه انجام شد. آزمایش های آنتی زنوز، تحمل و آنتی بیوز به منظور ارزیابی امکان وجود مقاومت یا حساسیت در شش رقم گندم که بر اساس آزمون غربال انتخاب شده بودند، انجام شد. آزمایش آنتی زنوز از طریق شمارش تعداد شته های جلب شده روی هر رقم انجام شد. نتایج آزمون آنتی زنوز نشان داد که بیشترین تعداد شته جلب شده روی رقم سپاهان و کمترین آن روی رقم های امید، عدل و داراب 2 بود. مکانیسم تحمل بر مبنای اثر تغذیه شته روی ارتفاع گیاه آلوده، میزان کوتولگی، کاهش درصد وزن خشک و تر گیاهان سالم و آلوده محاسبه شد. کمترین درصد کاهش ارتفاع گیاه آلوده نسبت به شاهد (35/33 درصد) و بیشترین درصد رشد گیاه آلوده نسبت به شاهد (87/88 درصد) در رقم عدل مشاهده شد. کمترین مقدار کوتولگی مربوط به ارقام عدل (40/5 سانتی متر) و داراب 2 ( 50/5 سانتی متر) بود. در مکانیسم تحمل، رقم عدل به عنوان متحمل ترین رقم به شته معمولی شناخته شد. در بررسی مکانیسم آنتی بیوز بیشترین و کمترین میانگین طول دوره رشد و نمو پورگی به ترتیب در ارقام امید (30/6 روز) و پیشگام (80/5 روز) مشاهده شد. کمترین میزان باروری (20/48 پوره) و کمترین طول عمر (80/33 روز) در رقم امید مشاهده شد. پارامترهای r0، rm، ?، t و dt نیز برای شته معمولی گندم برای هر رقم محاسبه شد و مورد مقایسه آماری قرار گرفت. مقایسه مهم ترین پارامتر یعنی نرخ ذاتی افزایش جمعیت نشان داد که بیشترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته روی ارقام پیشگام (334/0 ماده/ ماده/ روز) و سپاهان (331/0 ماده/ ماده/ روز) و کمترین مقدار آن روی ارقام امید و عدل (284/0 ماده/ ماده/ روز) بود. نتایج این آزمایش ها نشان داد که در بین ارقام مورد مطالعه رقم سپاهان نسبت به شته معمولی گندم نسبتاً حساس و رقم امید نسبتاً مقاوم می باشد. نهایتاً بر اساس شاخص مقاومت گیاهی (pri) می توان توصیه کرد که رقم گندم امید در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات مورد توجه قرار گیرد.